Θαυμαστό ταξίδι της τροφής στο πεπτικό μας σύστημα

Ας ακολουθήσουμε το ταξίδι της τροφής μέσα από το πεπτικό μας σύστημα και ας θαυμάσουμε για άλλη μια φορά τον ανθρώπινο οργανισμό μας.Το πεπτικό σύστημα στον ενήλικα φτάνει περίπου τα εννέα μέτρα και περιλαμβάνει τον πεπτικό σωλήνα και τους αδένες. Ο πεπτικός σωλήνας αποτελείται από το στόμα, τον φάρυγγα, τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο. Οι αδένες που επικοινωνούν με τον πεπτικό σωλήνα είναι οι σιελογόνοι, το συκώτι και το πάγκρεας.Η πέψη είναι η διάσπαση των τροφών και συγκεκριμένα των οργανικών συστατικών των τροφών σε μικρότερα και απλούστερα κομμάτια που χρησιμοποιούνται από τον ανθρώπινο οργανισμό για παραγωγή ενέργειας και για την ομαλή λειτουργία του.Η πέψη αρχίζει στο στόμα. Καθώς μασιέται η τροφή ανακατεύεται με το σάλιο το οποίο περιέχει το ένζυμο αμυλάση που διασπά το άμυλο και το γλυκογόνο των τροφών σε απλά σάκχαρα. Επίσης η πέψη των λιπών ξεκινά με την έκκριση του ενζύμου, λιπάση, που βρίσκεται στους αδένες κάτω από τη γλώσσα αλλά συντελείται ουσιαστικά στο λεπτό έντερο. Η γεύση της τροφής μπορεί να ενεργοποιήσει το στομάχι για να παράγει οξύ, μια διαδικασία που ονομάζεται κεφαλική φάση πέψης. Επομένως, το στομάχι αρχίζει να ανταποκρίνεται στην τροφή ακόμη και πριν αυτή φύγει από το στόμα.Στη συνέχεια η τροφή περνά από τον φάρυγγα στον οισοφάγο και από εκεί φτάνει στο στομάχι που έχει μήκος 25 εκ. και αποτελεί το φαρδύτερο τμήμα του γαστρεντερικού συστήματος. Εκεί η τροφή ανακατεύεται με το γαστρικό υγρό που περιέχει υδροχλωρικό οξύ και το ένζυμο πεψίνη. Η πεψίνη διασπά τις πρωτεΐνες σε πεπτίδια και το υδροχλωρικό οξύ έχει σκοπό να ρυθμίζει το pH. Έτσι από την μια διασπάται το άμυλο με τη βοήθεια της αμυλάσης και από την άλλη οι πρωτεΐνες σε πεπτίδια με τη δράση της πεπτίνης. Το λίπος στο στομάχι δεν πέπτεται, αλλά υπάρχει με την μορφή λιποσταγόνων. Στο στομάχι επίσης γίνεται η καταστροφή μεγάλου αριθμού μικροβίων που εισήλθαν στον οργανισμό μέσω της τροφής ή του νερού ή σχηματίστηκαν μέσα στον οργανισμό κατά την πέψη. Ολόκληρη η συμμετοχή του στομαχιού στην πέψη ονομάζεται γαστρική φάση της πέψης.Έπειτα η τροφή περνάει στο λεπτό έντερο. Εκεί γίνεται και το μεγαλύτερο μέρος της πέψης και η απορρόφηση της τροφής. Η τροφή δηλαδή μέσα από την πύλη του πυλωρού φτάνει στο δωδεκαδάκτυλο μήκους 25-28 εκατοστά και βρίσκεται πια στην αρχή του λεπτού εντέρου. Το λεπτό έντερο διαθέτει εσωτερικές πτυχές, που ονομάζονται, λάχνες και μικρολάχνες, για να αυξάνουν την περιοχή της επιφάνειάς του και να ενισχύουν την ικανότητά του να απορροφά τις θρεπτικές ουσίες.Στο αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου διοχετεύονται τα παγκρεατικά υγρά (από το πάγκρεας) και η χολή (από το συκώτι). Το παγκρεατικό υγρό περιέχει ένζυμα για την τελική απορρόφηση των συστατικών των τροφών και αυτά είναι η θρυψίνη, χυμοθρυψίνη και καρβοξυπεπτιδάδση (για διάσπαση των πρωτεϊνών), λιπάση (για διάσπαση του λίπους σε λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια), αμυλάση (για διάσπαση των υδατανθράκων) και ριβονουκλεάση και δεοξυριβονουκλεάση (για διάσπαση των νουκλεϊνικών οξέων). Η χολή έχει ως στόχο τα λίπη. Συντελεί στη γαλακτοματοποίηση των λιποσταγόνων που έρχονται στο λεπτό έντερο από το στομάχι. Όταν διαλυθούν θα μπορέσουν μετά να επιδράσουν πάνω τους τα παγκρεατικά ένζυμα.Έτσι τα προϊόντα της πέψης (αμινοξέα, μονοσακχαρίτες, λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια) απορροφώνται μαζί με τις βιταμίνες, το νερό και τα μεταλλικά άλατα από το τοίχωμα του λεπτού εντέρου και το ταξίδι αυτό μέσα στο έντερο συνεχίζεται για άλλες 4-8 ώρες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε μόνο ότι η βιταμίνη Β12 για να απορροφηθεί από το λεπτό έντερο πρέπει πρώτα να συνδεθεί με μία πρωτεΐνη που εκκρίνεται από το στομάχι (ενδογενής παράγοντας). Ο ειλεός είναι το τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου. Αν και οι περισσότερες θρεπτικές ουσίες απορροφώνται στο δωδεκαδάχτυλο και τη νήστιδα, δηλαδή στα πρώτα δύο τμήματα του λεπτού εντέρου, ο ειλεός είναι το μέρος όπου η βιταμίνη B12 απορροφάται επιλεκτικά μέσα στο σώμα.Αφού έχει γίνει ο διαχωρισμός των χρήσιμων θρεπτικών συστατικών, τα υπόλοιπα συστατικά που ο οργανισμός δεν μπορεί να χωνέψει δηλαδή τα υπολείμματα της τροφής, μετά το λεπτό έντερο περνάνε στο παχύ έντερο.Αποτελούνται κυρίως από νερό, άλατα και άπεπτες φυτικές ίνες (για παράδειγμα κυτταρίνη διότι ο οργανισμός του ανθρώπου δεν περιέχει το ένζυμο κυτταρινάση για να την μεταβολίσει). Βακτήρια που υπάρχουν στο έντερο προκαλούν τη ζύμωση της. Όταν έχει την ιδιότητα να απορροφά νερό λέγεται διαλυτή αλλιώς αδιάλυτη.Στο παχύ έντερο η παραμονή των συστατικών κρατάει γύρω στις δέκα με δώδεκα ώρες μέχρι την απομάκρυνση τους. Τα στερεοποιημένα πια υπολείμματα φτάνουν στο ακραίο τμήμα του παχέος εντέρου που λέγεται λύκηθος και από εκεί ακολουθεί η αφόδευση.

Τρόποι - Συμβουλές για καλύτερη πέψη

Για να λειτουργεί σωστά το πεπτικό μας σύστημα πρέπει καθ' όλη την πορεία της τροφής από την στιγμή που λαμβάνεται από το στόμα μέχρι την απορρόφηση της από το λεπτό έντερο και την απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών από το παχύ έντερο να γίνεται ομαλά.

• Η καλή πέψη αρχίζει από το στόμα. Πρέπει να μασάμε πολύ καλά την τροφή. Η σωστή διαδικασία απαιτεί να μασάμε αργά και σταθερά, "όχι στο πόδι", χωρίς να μιλάμε, χωρίς να μασάμε με ανοιχτό το στόμα διότι η εισροή αέρα από το στόμα και κατ' επέκταση στον οισοφάγο και στο στομάχι εμποδίζει την ομαλή λειτουργία των πεπτικών ενζύμων. Γι αυτό και προτιμάμε τα μακαρόνια λεπτά σπαγγέτι νούμερο 9-12 γιατί είναι πιο εύπεπτα από το χοντρό μακαρόνι. Όλες οι διατροφικές αυτές συμβουλές δεν διαφέρουν άλλωστε από τον κώδικα καλής συμπεριφοράς. (savoir vivre). Με το μάσημα διασπάται η τροφή σε μικρότερα κομμάτια.
• Δεν πίνουμε συνέχεια νερό κατά τη διάρκεια του γεύματος. Μόνο λίγες γουλιές για τη βοήθεια της μάσησης. Κατά τη διάρκεια της μέρας η ικανοποιητική πρόσληψη υγρών είναι απαραίτητη.
• Η επαρκής ποσότητα γαστρικού οξέος στο στομάχιείναι σημαντική για την αποτελεσματική διαδικασία της πέψης. Βελτιώνεται η πέψη όχι μόνο των πρωτεϊνών (που συντελείται κυρίως στο στομάχι), αλλά επηρεάζεται σοβαρά και η πέψη της βιταμίνης B12 η οποία για να απορροφηθεί χρειάζεται πρώτα να διασπαστεί από τον πρωτεϊνικό παράγοντα με τον οποίο είναι συνδεδεμένη και η διάσπαση αυτή απαιτεί υδροχλωρικό οξύ. Η έλλειψη υδροχλωρικού οξέος από το γαστρικό υγρό συμβαίνει συχνά στους ηλικιωμένους ανθρώπους, καθώς και μετά από συχνή χρήση αντιόξινων. συνδέεται επίσης με πολλές ασθένειες, όπως το άσθμα, σακχαρώδη διαβήτη. Μία από τις πιο συνηθισμένες αιτίες έλλειψης γαστρικών υγρών είναι η έλλειψη ψευδαργύρου (εφόσον η παραγωγή υδροχλωρικού οξέος εξαρτάται από την επαρκή λήψη ψευδαργύρου). Όταν πίνουμε με μέτρο καφέδες, τσάι, αναψυκτικά (π.χ. seven-up) κρατάμε σε κάποια ισορροπία τα επίπεδα του γαστρικού οξέος.
• Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι επίσης ένα πρόβλημα που προκαλεί καούρες και έντονη δυσπεψία. Χρειάζεται προσοχή στην κατανάλωση τηγανητών, σοκολάτας (κυρίως του γάλακτος), του καφέ, του αλκοόλ, του ωμού κρεμμυδιού, του φύλλου της τυρόπιτας ή των υπέροχων σιροπιαστών γλυκών όπως μπακλαβά ή γαλακτομπούρεκο. Οι τροφές αυτές έχουν την ιδιότητα να χαλαρώνουν το σφιγκτήρα μυ και να επιτρέπουν την παλινδρόμηση των γαστρικών οξέων. Δεν πρέπει να πηγαίνουμε για ύπνο αν δεν περάσουν τρείς ώρες από την ώρα που καταναλώσαμε το τελευταίο γεύμα. Η κατάκλιση με ελαφριά ανύψωση της κεφαλής επίσης βοηθάει στην αποφυγή της πύρωσης. Η κατάκλιση είναι προτιμότερο να γίνεται στο αριστερό πλάι από ότι στο δεξιό. Αυτό συμβαίνει επειδή ο οισοφάγος μπαίνει στο στομάχι από τη δεξιά πλευρά. Όταν ξαπλώνουμε στο δεξιό πλευρό ο οισοφάγος βρίσκεται χαμηλότερα από την είσοδο του στομάχου διευκολύνοντας έτσι τυχόν διαφυγή οξέων προς αυτόν.
• Ένα ακόμη πρόβλημα που δεν βοηθάει στην σωστή πέψη είναι η κοιλιοκάκη. Η κοιλιοκάκη αποτελεί σύνδρομο δυσαπορρόφησης που προκαλείται από την ευαισθησία του ατόμου στη γλιαδίνη που είναι πρωτεϊνικό κλάσμα της γλουτένης και το οποίο απαντάται σε όλα σχεδόν τα δημητριακά. Γι αυτό το λόγο αποκλείονται από τη δίαιτα όλα τα δημητριακά που περιέχουν τη γλουτένη. Δεν πρέπει να περιλαμβάνονται προϊόντα κριθαριού, βρώμης, σιταριού διότι και μικρή ποσότητα γλουτένης μπορεί να δημιουργήσει διάρροιες, απώλεια βάρους, αναιμίες και άλλες σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του ατόμου. Επιτρέπονται όμως προϊόντα που παρασκευάζονται από άλευρα χωρίς γλουτένη και αυτά είναι άλευρα από ρύζι, καλαμπόκι, σόγια, πατάτα.
• Αν κάποια τρόφιμα προκαλούν τροφική αλλεργία είναι απαραίτητο να αποκλειστούν από τη διατροφή. Οι πιο συνηθισμένες αλλεργιογόνες τροφές περιλαμβάνουν τα αυγά, ψάρια ή θαλασσινά, πρωτεΐνες γάλακτος, τα δημητριακά, τη σόγια.
• Επίσης τροφικές δυσανεξίες όπως δυσανεξία στην λακτόζη δηλαδή ανεπάρκεια στο ένζυμο λακτάση πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπ' όψιν και να λαμβάνει το άτομο γαλακτοκομικά χωρίς λακτόζη.
• Μικρά και συχνά γεύματα ανά 3 ώρες περίπου βοηθούν στην ομαλή λειτουργία των πεπτικών ενζύμων και στη καλή πέψη. Επίσης ένα πλούσιο δείπνο προκαλεί δυσπεψία με καούρες και φυσικά προβλήματα στον ύπνο.
• Όσον αφορά τα τρόφιμα, όταν τρώμε το φρούτο με άδειο στομάχι βοηθάμε τον οργανισμό να προσλάβει όλα τα θρεπτικά συστατικά του. Τα φρούτα χωνεύονται εύκολα και απελευθερώνουν τη φυσική φρουκτόζη. Όξινα φρούτα όπως πορτοκάλια, γκρέιπ φρουτ, λεμόνια πρέπει να τρώγονται στα ενδιάμεσα γεύματα μόνα τους γιατί μαζί με άλλες τροφές θα προκαλέσουν δυσπεψία. Επίσης τα πορτοκάλια μέχρι το απόγευμα και όχι μετά το δείπνο γιατί η δυσπεψία θα είναι έντονη.
  Η μόνη εξαίρεση είναι ο συνδυασμός φρούτων που δεν υφίστανται άμεση ζύμωση όπως οι μπανάνες, τα μήλα ή τα αχλάδια, με τροφές πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες όπως η βρόμη. Το μήλο μετά το γεύμα είναι και χωνευτικό.
• Για καλή πέψη των οσπρίων απαιτείται καλό βράσιμο διότι περιέχουν αναστολείς της θρυψίνης (παγκρεατικό ένζυμο που διασπά τις πρωτεΐνες, εμποδίζοντας έτσι την πλήρη πέψη της πρωτεΐνης), γι' αυτό και δημιουργούν πολλά αέρια.
• Το να τρώμε πρωινό είναι απαραίτητο. Ένας σκέτος καφές ή τσάι ή συνδυασμός με τσιγάρο διεγείρουν το στομάχι και αυξάνουν την παραγωγή γαστρικών οξέων.
• Θα πρέπει να αποφεύγουμε το άγχος διότι επιδρά στην λειτουργία του εντέρου. Σημειώνουμε ότι το έντερο, ως δεύτερος εγκέφαλος, σύμφωνα με τους επιστήμονες επηρεάζεται από τις αλλαγές της ψυχολογίας μας και μετά από έντονο στρες. Μάλιστα οι γυναίκες παρουσιάζουν πιο συχνά το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου λόγω του ότι είναι κατά κανόνα πιο συναισθηματικές σύμφωνα με τις έρευνες.
• Τέλος δεν ξεχνάμε ότι η καθημερινή σωματική άσκηση επιδρά επίσης θετικά στην ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού μας συστήματος.
  
  

Πεπτικά συμπληρώματα

• Προβιοτικά συμπληρώματα

Ο οργανισμός μας για τη σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος διαθέτει ένα σύνολο από μικροοργανισμούς που υπάρχουν κυρίως στην εντερική χλωρίδα και λέγονται προβιοτικά. Yπάρχουν δύο κατηγορίες προβιοτικών, το γένος Bifidobacterium και το γένος Lactobacillus. Τα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως για παράδειγμα τα γαλακτοκομικά προϊόντα ( το γιαούρτι, kefir, το ξινόγαλα) περιέχουν προβιοτικά κυρίως οξυγαλακτικά βακτήρια. Ολοένα και περισσότερο στις μέρες μας αυξάνεται ο αριθμός των προϊόντων που περιέχουν μεγάλο αριθμό ζωντανών μικροβίων.

• Πρεβιοτικά συμπληρώματα

Η διαφορά των πρεβιοτικών σε σχέση με τα προβιοτικά είναι ότι πρεβιοτικά δεν περιέχουν τους ίδιους τους μικροοργανισμούς, αλλά συστατικά τα οποία ουσιαστικά τρέφουν και βοηθούν την ανάπτυξη και διατήρηση των προβιοτικών, δηλαδή ενισχύουν τη δράση τους. Τέτοια συστατικά είναι για παράδειγμα οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και οι ινουλίνες.

Τα πλέον γνωστά πρεβιοτικά γαλακτοκομικά προϊόντα είναι γιαούρτια και ρευστά όξινα γάλατα.

• Πολυβιταβινούχα συμπληρώματα
  Όταν παρατηρούνται προβλήματα στην πέψη η απορρόφηση θρεπτικών συστατικών είναι μειωμένη. Η πρόσληψη συμπληρωμάτων βιταμινών και μετάλλων μπορεί να ενισχύσει τον οργανισμό με ενέργεια και θρεπτικά συστατικά βελτιώνοντας την πέψη. Στα συμπληρώματα αυτά περιλαμβάνονται και αντιοξειδωτικά, όπως είναι τα φλαβονοειδή, που προλαμβάνουν τις οξειδώσεις στον πεπτικό σωλήνα.

 Προσοχή: Όλα τα παραπάνω συμπληρώματα θα πρέπει να τα παίρνουμε αφού φυσικά συμβουλευτούμε το γιατρό μας.